Dierbaar

Eenieder die een dierbare heeft verloren weet dat gaandeweg de laatste weken voorgaand aan de overlijdensdatum er een vreemd soort onrust zich opdringt. 

Op een stille, maar natuurlijke, vanzelfsprekende manier vraagt de overledene, via het cyclische karakter van de jaarlijkse herdenking, zijn of haar aandacht.

Als ware het een behoefte aan contact, die ons via de kalender heel precies bereikt. "He he, ik ben er nog." Of liever: "Ook al ben ik weg, ik ben niet weg!" En dat elk jaar weer.

Het telkens doorleven van deze bijzondere periode biedt houvast, vertrouwdheid, geborgenheid en vooral blijvende troost. Allemaal heel welkome gevoelens.

En ook al komen er waarschijnlijk 'gewoon' weer verse tranen, je weet, het zijn de tranen van de eeuwige verbinding. Een reflectie van hoe diep iemand in je hart zit.

Dat is, ook voor vooral de rest van het jaar, uiteindelijk wel de betekenisvolle essentie.

Filosoferen met kinderen

Het blijft enorm dankbaar om af en toe met kinderen te filosoferen over de ‘grote’ thema’s van het leven. Afgelopen vrijdag in klas 3 (groep 5) van de vrije school hebben we samen onderzocht wat belangrijk is in vriendschap en hebben we heel veel vragen aan elkaar gesteld. 

Wat telkens resoneert is dat ze het leuk vinden, maar nog meer dat er zo ontzettend veel denkkracht in de kinderen zelf zit. Waar ik ze als gesprekleider altijd graag een voor een tevoorschijn luister, blijven ze me verbazen met uitspraken en wijsheden die laten zien dat ze met zoveel meer bezig zijn en ook al zoveel zijn. 

De vaak gangbare opvoedgedachte dat we ze klaar moeten stomen voor het echte werk als ze volwassen zijn, doet ze onvoldoende recht. Filosoferen is 'slechts' de kunst om dat wat in de mens leeft te wekken. Alle reden om ze wat vaker bloedserieus te nemen, nietwaar?

Hoezo kwetsbaar ?

Er is iets aan de hand met dat woord. Het houdt namelijk iets in stand wat het tegelijkertijd probeert af te breken. Althans, het wekt de stellige illusie dat het aan de ene kant waardeert dat iemand open en eerlijk is, dat het een zogeheten kracht is, maar daarnaast breekt het evenzo vaak zoveel muur tegelijk af, dat diezelfde ander zich geen raad weet met zoveel eerlijkheid. En dan volgt er uit eigen ongemak en onmacht al snel het label ‘kwetsbaar’…

Hoe maakt ‘je oprechte gevoelens laten blijken’ je kwetsbaar? In de zin dat je dan vatbaar(der) zou zijn om te kwetsen, om pijn te doen. Ik moet er echt over nadenken en dat zegt me genoeg. Kwetsbaarheid, ik gebruik het woord eigenlijk nooit; het wekt de schijn van een deugd, maar dan wel een beetje een domme. Wie laat nou zoveel van zichzelf zien? Je onvervulde behoeften worden door de ander al snel weer ingekleurd... 

Als ik er een continuüm (of voor de psychologen onder ons: een intern conflict) van zou maken, dan gloort aan het andere eind van kwetsbaarheid ongetwijfeld zelfbescherming op en daarmee rijst direct de vraag wat er eigenlijk allemaal beschermt dient te worden. Ego? Privacy? Heilige huisjes? Alles wat je zo zorgvuldig al die tijd hooghoudt?

Nee, dit is geen zwartwit pleidooi om je hele ziel en zaligheid in de openbaarheid te delen, maar wel om af en toe wakker te zijn op je eigen wapeningen. En je zo nu en dan af te vragen wat je er eigenlijk mee beoogt. Wat ben je aan het beschermen? Welke stukje mag of kan er nog niet gezien worden? En waarom niet?

Ooit schreef ik dat de sterkte van de man zich laat omschrijven door hoe gevoelig hij zich durft te tonen. (Dat geldt vanzelfsprekend ook voor vrouwen.) Ik geloof dat ik er nog steeds achter sta. Want als ik me uit, ben ik slechts in contact met wat me drijft of bezighoudt. En het laatste dat ik dan ben als ik uit het hart spreek, is kwetsbaar.

Heel de mens

"Eén vraag stelt iedereen wel, een goede vriend(in) stelt een tweede vraag en voor een derde moet je betalen."

Vandaag bestaat RBLC bedrijfspsychologie op de kop af 19 jaar (!) en kan ik verhalen over verschillende ontwikkelingen die gemaakt hebben waar we nu staan. Maar nog liever sta ik even stil bij de waarden die er altijd al waren en ook altijd zullen blijven. Professioneel gezien gaat het dan over kernwaarden van waaruit je werkt, maar ook die wil ik vandaag niet onderstrepen. 

Flink uitzoomend en kijkend naar mijn eigen drijfveren waarom ik elke keer opnieuw het gesprek aanga, is ook een ui die zichzelf in de tijd laat pellen. Dat start met ‘mensen willen helpen’, willen bijdragen aan persoonlijke processen, maar dat is nog niet zo diep. Het gaat al meer de goede kant op als het gaat om werkelijk zien en horen, echt empathisch luisteren en verbinden. Daarna komt het werken vanuit betekenis en hoe je waarde haalt uit ‘er zijn’. Want alle mentale modellen ten spijt, ik noem ze de ‘als inzicht vermomde vereenvoudigingen’, in de relatie die je aangaat zit alle waarde in de aandacht die je geeft, zowel op inhoud (expertise) als op vorm. En dat is zeker niet vanzelfsprekend in een buitenwereld, waar we in verschillende rollen die we aangaan telkens stukjes van onszelf representeren en het vervolgens van onszelf verliezen in een voldoende betekenisvolle integratie daarvan. 

Als ik het dan samenvat, het vliesje ui waar ik nu ben, zegt eigenlijk altijd “Jij bent van waarde!” Want er is altijd ruimte om de mens te blijven zien. Heel de mens.

Ongepolijst

Woorden doen er pas toe als er onvoldoende verbinding bestaat. 

Als er verbinding is, alles en iedereen ruimte ervaart, kan alles gezegd worden. Vrienden kunnen zo hard tegen elkaar lijken, maar bevestigen slechts hun onderlinge verstandhouding. Een sportteam is hierin een mooi voorbeeld; voor de buitenstaander gaat het er hard aan toe, maar de spelers weten wel beter. Het leert ons: geen scheldwoord is absoluut, de context bepaalt slechts de waarde. Maar wanneer is een scheldwoord dan wel enkel een illustratie van een verbroken verbinding?

Nadenken over communicatie, langs welke lijnen dat zou kunnen werken, het is onderdeel van mijn werk. Ook ik maak me daarmee soms schuldig aan een te hoge mate van zorgvuldigheid. Wetende dat woorden betekenis in zich dragen, communicatie kunnen bevorderen. Elk gevoel, elke behoefte, we oefenen er op los, om ons maar zo specifiek en volledig mogelijk te kunnen uiten. Meesters zijn we geworden, om maar gezien en gehoord te worden, we doen er alles voor. 

In deze tijden van woke blijkt echter in de praktijk dat we elkaar vooral meer en meer de maat zijn gaan nemen. Het staat in geen enkele vacature-tekst maar 'polariserend leiderschap' lijkt een behoorlijke marktwaarde te hebben...

Ondertussen hunker ik steeds vaker naar de liefdevolle ongepolijstheid van weleer. Niet op je hoede zijn, maar ongewapend zeggen wat je denkt en in je opkomt. Iemand met liefde een klootzak noemen, hoe lang is dat geleden? Of dat jij woordelijk ruw werd aangepakt, maar dat het ok was? Wetende dat het in de basis toch wel goed zit. Dat je credits hebt opgebouwd in de onderlinge samenwerking. Dat je allebei tegen een stootje kan. 

Zo is uitgescholden worden een compliment, een bevestiging van de vriendschap, van de verbinding, van het echte contact, in nabijheid en in het samenvallen van, al dan niet geheelde, grenzen. (Dit is ook wetenschappelijk onderbouwd, lees 2.6.2. Positive interpersonal functions.)

Onze collectieve lichtgeraaktheid is daarmee natuurlijk vooral een symptoom van onvoldoende verbinding, van te weinig samenspel. Laat het dan ook liever dáár over gaan, hoe we meer kunnen samenspelen, elkaar weer meer echt kunnen vinden en voeden.

Of ietsje scherper: let wat minder op je woorden en wat meer op de ander!

Dankkaart 2023

 

Je eigen DJ

Wat is het tegenovergestelde van oordelen? 

Vaak stel ik deze vraag in begeleiding en het blijkt een lastige. Want we zijn collectief een beetje besmet met het idee dat we niet zouden mogen oordelen, althans we spreken elkaar er te pas en onpas op aan. "Dat is een oordeel !" Ja, dat klopt. Dat ook trouwens :-) Dat doen we om een beetje grip en controle op de wereld om ons heen te hebben. Compleet oordeelloos leven is een utopie en geen doel op zich. De buddha's onder ons daargelaten...

Met andere woorden, niet-oordelen is niet het bedoelde tegenovergestelde. Ook het uitstellen van je oordeel is dat niet, al is niet direct ergens iets van vinden meestal wel de verstandige optie. Nee, het gaat er om je om dat je herkent wie er spreekt, omdat er vaak een innerlijk conflict ten grondslag ligt aan een last, jeuk of kramp. 

Sluiten je verwachtingen nog wel voldoende aan bij je gevoel? Weet je wat je inclusief je lijf nodig hebt en zorg je ervoor? Kloppen je analyses vaak, maar ervaar je weinig compassie? Maak je een onderscheid tussen hoofd en hart? Het zijn zo maar wat vragen die een disbalans kunnen verhelderen tussen oordeel en ..... behoefte! 

Behoefte in de zin van universele psychologische behoeften. Denk aan de behoefte aan betekenis, de behoefte aan autonomie, de behoefte aan zekerheid, de behoefte aan ontwikkeling. Het is een limitatief lijstje en het definieert in psychologische zin de mens. Want zo bezien is er altijd een behoefte aan het woord. Wat vraagt mijn systeem? Rust? Vertrouwen? Ruimte? Zingeving?

Om hoofd en hart wat dichter bij elkaar te brengen, op zoek naar zelfempathie, ben je dus je eigen DJ en heb je de beschikking over een mengpaneel. In het 2-dimensionale plaatje hierboven staat het schuifje wat meer richting behoefte en dat is uiteraard geen toeval.

Want in hoeverre ben je je bewust van welke 'need' jou op dit moment drijft? Ben je in contact met je lijf? Stroomt het voldoende of springt je ratio vanuit het niets weer aan? Hoe lang mag je van jezelf stilstaan bij je innerlijke flow?

Mijn idee is dat we overmatig zijn getraind om rationeel te zijn, om vanuit analyse en diagnose te werken en daarmee is er altijd wel een norm, impliciet of expliciet. Maar dat staat soms volledig los van wie we zijn en wat we in psychologische zin nodig hebben. Dat zijn we tegenwoordig geregeld kwijt en moeten we dan gaan herontdekken. De troost is dan dat het wel te trainen valt. Veel oefening en aandacht maakt immers nieuwe gewoonten. De beloning is de balans. 

F*ck intentie

"Ja maar zo had ik het niet bedoeld". Kent u die uitdrukking? Het maakt de weg vrij voor de altijd en eeuwige vergoelijkende gedachte, die geen enkele verantwoordelijkheid wenst te dragen voor zijn effect. En daar, lieve mensen, komen we dus geen stap verder mee!

De verdediger die te laat instapt en de tegenstander vol op de enkel raakt, krijgt de vrije trap tegen. Hij maakt z'n excuses, geeft een hand en accepteert een prent. Soit. Zijn intentie om de bal te raken is niet ter zake doende. Misschien wel voor het verschil tussen een gele of rode kaart, maar niet om hem vrij te pleiten.

"Denial of responsibility is a tragic expression of an unmet need." (Marshall Rosenberg)

Hoe anders gaan we hier nog al te vaak mee om. Hoe het is 'bedoeld' wint het nog veel te vaak van hoe het is 'gevoeld'. Nu is 'voelen' wel aan een gestage opmars bezig, maar de marketingafdeling buigt zich nog steeds over het te zachte beeld dat het opwekt. Je hoort de 'stel je toch niet aan'-zeggers je immers al in een vals koor luid toeroepen...

Hoe je iets bedoelt maakt dus niet zo veel uit. Sterker nog, ik ga uit van de goede bedoelingen. In communicatieland gaat het echter om de ruimte die we elkaar bieden, de bedachtzaamheid die we aan de dag kunnen leggen, die maakt dat 1+1 ook daadwerkelijk 3 kan worden.

Wees dus wakker als iemand zich enkel en alleen beroept op z'n o zo goed bedoelde poging en zichzelf onttrekt aan de gevolgen van zijn handelen. Fuck intentie, het moest maar eens duidelijk gezegd worden. Want uiteindelijk is mededogen een actie.

Zomervakantie

 

"Als dit bestaat, bestaat er ook een hemel." 

Voor alle gevoelige gozers onder ons, succes met het vinden van de juiste balans qua prikkels deze zomer. 

Vanaf eind augustus zijn we weer beschikbaar voor het inlossen van behoeften aan verstilling :-) 

Niks mis

Ieder van ons zit in beperking, in zijn eigen bubbel, met zijn eigen beperkte referentiekader, per definitie.

Maar mensen die communicatieve vaardigheden missen, zullen denken dat je ruzie probeert te maken. En mensen die de emotionele intelligentie missen om je te begrijpen, zullen je gevoelig noemen. 

Laat je niet 'gaslighten' in een 'er is iets mis met mij'-verhaal als mensen door hun eigen bril van innerlijke gemis heen kijken.